Konwencja Stambulska, czyli Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej jest najdalej idącą umową międzynarodową zajmującą się tym poważnym naruszeniem praw człowieka. Stawia sobie za cel zero tolerancji dla takiej przemocy i stanowi ogromny krok naprzód w czynieniu Europy i nie tylko bezpieczniejszym miejscem.
Zapobieganie przemocy, ochrona jej ofiar i ściganie sprawców to kamienie węgielne tej Konwencji. Zmierza ona także do zmiany serc i umysłów jednostek poprzez wezwanie wszystkich członków społeczeństwa, a w szczególności mężczyzn i chłopców do zmiany ich postaw. W istocie jest to ponowione wezwanie do większej równości pomiędzy kobietami i mężczyznami, ponieważ przemoc wobec kobiet jest głęboko zakorzeniona w nierówności pomiędzy płciami w społeczeństwie i utrwalana poprzez kulturę nietolerancji i negowania.
Przełomowe funkcje Konwencji:
- Konwencja uznaje przemoc wobec kobiet za naruszenie praw człowieka i formę dyskryminacji. Oznacza to, że państwa będą ponosić odpowiedzialność, jeśli odpowiednio nie zareagują na taką przemoc.
- Jest to pierwsza umowa międzynarodowa zawierająca definicję płci. Oznacza to, że uznaje się teraz, iż kobiety i mężczyźni mają nie tylko płeć biologiczną, ale także, że istnieje społeczne pojęcie płci, które przypisuje kobietom i mężczyznom ich szczególne role i zachowania. Badania wykazały, że pewne role i zachowania mogą przyczyniać się do akceptacji przemocy wobec kobiet.
- Konwencja wprowadza katalog nowych przestępstw karnych, takich jak okaleczanie narządów płciowych kobiet, wymuszone małżeństwo, nękanie, przymusowa aborcja i sterylizacja. Oznacza to, że państwa będą musiały wprowadzić do swoich porządków prawnych nowe rodzaje przestępstw, które wcześniej w nich nie istniały.
- Konwencja wzywa do zaangażowania wszystkich właściwych agend i służb państwowych w celu zwalczania przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej w skoordynowany sposób. Oznacza to, iż agendy oraz organizacje pozarządowe nie powinny działać samodzielnie, ale wypracować sposoby współpracy.
Czego Konwencja wymaga od Państw?
ZAPOBIEGANIE
- zmiana postaw, ról płci i stereotypów, które powodują, iż przemoc wobec kobiet jest akceptowana;
- szkolenie osób pracujących z ofiarami;
- podnoszenie świadomości istnienia różnych form przemocy i ich traumatycznego charakteru;
- włączenie do programów nauczania na wszystkich poziomach edukacji materiałów dotyczących kwestii równości;
- współpraca z organizacjami pozarządowymi, mediami i sektorem prywatnym w celu dotarcia do społeczeństwa.
OCHRONA
- zapewnienie by potrzeby i bezpieczeństwo ofiar stanowiły główny cel wszystkich podejmowanych działań;
- ustanowienie wyspecjalizowanych służb wspierających, które zapewnią pomoc medyczną, jak również psychologiczną i prawną ofiarom i ich dzieciom;
- utworzenie wystarczającej liczby schronisk oraz darmowych, całodobowych telefonów zaufania.
ŚCIGANIE
- zapewnienie, że przemoc wobec kobiet stanowi odpowiednio karane przestępstwo;
- zapewnienie, by usprawiedliwienia kulturowe, oparte na zwyczaju, religii, czy też na tzw. „czynnikach honorowych” nie stanowiły przesłanek dla akceptowania jakichkolwiek aktów przemocy;
- zapewnienie, że ofiary przemocy mają dostęp do specjalnych środków ochrony, zarówno podczas śledztwa jak i postępowania sądowego;
- zapewnienie, że organy stosujące prawo będą natychmiast reagowały na wezwanie pomocy oraz odpowiadały właściwie na niebezpieczne sytuacje.
ZINTEGROWANE POLITYKI
- zapewnienie, by wszystkie powyższe środki stanowiły część wszechstronnego i skoordynowanego zestawu polityk i oferowały holistyczną reakcję na przemoc wobec kobiet i przemoc domową.
Kto jest objęty Konwencją?
Konwencja obejmuje ochroną kobiety i dziewczęta, pochodzące z różnorodnych środowisk, bez względu na ich wiek, rasę, religię, pochodzenie społeczne, status migranta, czy orientację seksualną. Konwencja uznaje, iż istnieją grupy kobiet i dziewcząt narażone na większe ryzyko bycia doświadczonymi przemocą i w związku z tym państwa muszą zapewnić, by ich szczególne potrzeby zostały uwzględnione. Konwencja zachęca także państwa do stosowania jej postanowień wobec innych ofiar przemocy domowej, takich jak mężczyźni, dzieci i osoby starsze.
Jakie czyny kryminalizuje Konwencja?
- Konwencja wymaga od państw-stron kryminalizacji, czy penalizacji, następujących zachowań:
- przemoc domowa (fizyczna, seksualna, psychologiczna, czy ekonomiczna)
- nękanie;
- przemoc seksualna, w tym gwałt;
- molestowanie seksualne;
- wymuszone małżeństwo;
- okaleczanie narządów płciowych kobiet;
- przymusowa aborcja i przymusowa sterylizacja.
- Konwencja wysyła jasny sygnał, że przemoc wobec kobiet i przemoc domowa nie stanowią
kwestii prywatnych. Wręcz przeciwnie, dla podkreślenia, że szczególnie traumatyczne skutki
mają przestępstwa popełnione w rodzinie, surowsza kara może grozić sprawcy, dla którego
ofiara jest małżonkiem, partnerem albo członkiem rodziny.
W jaki sposób monitorowana jest implementacja Konwencji?
Konwencja ustanawia mechanizm monitoringu w celu oceny, jak dalece jej przepisy są wdrażane w praktyce. Ten mechanizm monitoringu składa się z dwóch filarów: Grupy ekspertów ds. działań na rzecz zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (GREVIO), niezależnego ciala eksperckiego i Komitetu Stron, ciała politycznego, składającego się z oficjalnych przedstawicieli państw-stron Konwencji.
Ich ustalenia i zalecenia pomogą zapewnić zgodne z Konwencją działania państw i zagwarantować ich długoterminową skuteczność.
Informacja powstała w oparciu o materiały Rady Europy: www.coe.int
Pobierz materiały:
Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2013/7
Raport Alternatywny RPO dla GREVIO czerwiec 2020