25 listopada, obchodzimy Międzynarodowy Dzień Przeciwko Przemocy Wobec Kobiet. Od 29 lat tego dnia rozpoczyna się światowa kampania 16 dni Akcji Przeciwko Przemocy ze względu na Płeć, która trwa aż do 10 grudnia (Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka), dla podkreślenia, że prawa kobiet są niezbywalną i integralną częścią praw człowieka, a przemoc wobec kobiet jest łamaniem praw człowieka, a nie sprawą prywatną.
Wątek krajowy
To, że kobiety i dziewczynki w Polsce nie mogą się czuć bezpiecznie ani w domu, ani na ulicach, ani przed budynkami publicznymi, ani w sądach, ani w szkołach, ani w miejscach pracy – to nie tylko „patologia” – to łamanie podstawowych praw człowieka.
To, że kobiety w Polsce są atakowane fizycznie przez funkcjonariuszy publicznych, to, że przedstawiciele rządu wzywają do przemocy wobec kobiet, to że kobiety są szykanowane i oczerniane w mediach publicznych – wtedy kiedy walczą o swoje prawa – to nie tylko patologia – to czynne naruszanie przez Polskę prawa międzynarodowego. To nie „folklor”, ani lokalna tradycja. Polska pod rządami prawicy: Prawa i Sprawiedliwości, Solidarnej Polski i Polski Razem, to państwo które zasłynie z wielu rzeczy, jedną z nich będzie rządowy program „przemoc wobec kobiet plus” i nagminne łamanie zasad demokratycznego państwa prawa.
Przemoc wobec kobiet to działania i zaniechania, które prowadzą lub mogą prowadzić do fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej szkody lub cierpienia kobiet, w tym również groźby takich aktów, sytuacje przymusu lub arbitralnego pozbawienia wolności, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym.
Polska, na mocy umów międzynarodowych, zobowiązała się do podejmowania niezbędnych działań prawnych i wszelkich innych, by promować i chronić prawa wszystkich, w szczególności kobiet i dziewczynek, do życia wolnego od przemocy zarówno w sferze publicznej, jak i prywatnej. Polska, zobowiązała się do powstrzymywania się od udziału we wszelkich aktach przemocy wobec kobiet i zapewniła przestrzeganie tego obowiązku przez władze państwowe, urzędników, działaczy, instytucje i inne jednostki działające w imieniu państwa.
Polska zobowiązała się do podjęcia niezbędnych działań prawnych i innych w celu zapewnienia należytej staranności w zapobieganiu aktom przemocy, popełnionym także przez jednostki inne niż państwowe, ich ściganiu, karaniu oraz zapewnianiu zadośćuczynienia.
29. Kampania 16 Dni Akcji Przeciw Przemocy Ze Względu Na Płeć
Czas kampanii to skoordynowane działania na poziomie lokalnym, państwowym i międzynarodowym, ponad 2000 instytucji, organizacji pozarządowych, grup nieformalnych i osób prywatnych, w około 180 krajach na całym świecie. Wspólnym celem jest wyeliminowanie wszelkich form przemocy wobec kobiet poprzez:
- rozwój świadomości, iż przemoc ze względu na płeć stanowi pogwałcenie praw człowieka,
- wzmocnienie lokalnych struktur przeciwdziałających przemocy wobec kobiet,
- budowanie powiązań pomiędzy lokalnymi i międzynarodowymi inicjatywami na rzecz powstrzymania przemocy wobec kobiet,
- zastosowanie metod pozwalających na rozwijanie i odkrywanie nowych i skutecznych strategii,
- wzmacnianie solidarności kobiet na całym świecie, organizujących się by przeciwdziałać przemocy wobec kobiet, tworzenie narzędzi nacisku na rządy, aby wywiązały się z obietnic powstrzymania przemocy wobec kobiet.
Mimo wysiłków stek tysięcy kobiet i pewnej liczby mężczyzn nie doszło jeszcze do trwałych zmian systemowych i kulturowych. Przemoc ze względu na płeć wobec kobiet nie stała się aktem powszechnie niedopuszczalnym. Dlatego Center for Women’s Global Leadership kilka lat temu opracowało nową strategię.
Od świadomości, do odpowiedzialności
Kampania 16 dni to nie tylko kampania podnoszenia świadomości, że przemoc wobec kobiet to łamanie praw człowieka. To także działania rzecznicze, wywieranie nacisku. Rządy muszą dotrzymywać swoich zobowiązań w zakresie zapewnienia praw człowieka wszystkim kobietom* i nie mogą się z nich wycofywać, ignorować ich lub czynnie łamać.
Rządy ponoszą pełną odpowiedzialność za przemoc wobec kobiet i dziewczynek. Ponoszą odpowiedzialność za dyskryminację i bezkarność, które podtrzymują przemoc. Ponoszą odpowiedzialność za jej wyeliminowanie.
Od 16 dni do 365
Walka o położenie kresu przemocy ze względu na płeć wobec kobiet* powinna być kontynuowana z taką samą energią przez cały rok. Tematy, którym poświęcamy w tym roku szczególną uwagę:
- Przemoc wobec kobiet z niepełnosprawnościami
- Przemoc wobec kobiet w świecie pracy
- Przemoc w sytuacji pandemii
Sytuacja kobiet z niepełnosprawnościami i innych kobiet należących do mniejszości (ze względu na pochodzenie, status ekonomiczny, orientację seksualną, tożsamość seksualną i płciową i in.)
Około jedna na pięć kobiet na świecie to kobieta z niepełnosprawnością. Każda osoba – choćby w związku z procesem starzenia się (ale także w wyniku chorób albo zdarzeń losowych) – w toku swojego życia, staje się – czasowo lub trwale – osobą z niepełnosprawnością. Kobiety z niepełnosprawnościami to my, nasze córki, matki, sąsiadki, babki, przyjaciółki, współpracownice i in.
Kobiety z niepełnosprawnościami są 10-krotnie bardziej narażone na przemoc, a dyskryminacja i przemoc ze względu na płeć często są przyczyną niepełnosprawności.
Rozwiązania antyprzemocowe są niedostępne i nie uwzględniają wyzwań, przed jakimi stają te kobiety z niepełnosprawnościami, wobec których bliscy, obcy i instytucje dopuścili się przemocy. A stanowią one 80% kobiet z niepełnosprawnościami.
Jednocześnie niemal nie prowadzi się działań, które koncentrowałyby się na wzmacnianiu, budowaniu poczucia sprawczości i autonomii kobiet z niepełnosprawnościami, przekazywaniu wiedzy na temat praw, w tym prawa i możliwości obrony.
Dlatego m.in. fundacja Autonomia od wielu lat podejmuje działania szczególnie skoncentrowane na zmianie sytuacji kobiet z niepełnosprawnościami. Celem jest umożliwienie życia wolnego od przemocy i zwiększenie bezpieczeństwa kobiet z niepełnosprawnościami słuchu, ruchu, wzroku i intelektualną, m.in. poprzez wykorzystanie i upowszechnianie strategii empowerment oraz narzędzia prewencji przemocy, jakim są warsztaty z samoobrony i asertywności, a także poprzez działania informacyjne i rzecznictwo. Tym kwestiom poświęcamy też szereg działań w ramach naszego projektu „Nie znaczy nie – przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet z niepełnosprawnościami” i tegorocznej Kampanii 16 dni Akcji (zapraszamy m.in. na panel ekspercki: „Silniejsze i bezpieczniejsze! Jak ludzie, organizacje i instytucje mogą skuteczniej zapobiegać i reagować na przemoc wobec kobiet z niepełnosprawnościami”).
Stop przemocy wobec kobiet w świecie pracy
Dzięki nowej strategii, która poszerzyła działanie kampanii, z dwutygodniowego zrywu do trwałego zaangażowania przez cały rok, inicjatorka kampanii 16 Dni Akcji – Center for Women’s Global Leadership, wykorzystała siłę kampanii 16 Dni Akcji dla globalnego celu rzecznictwa: wsparła naciski, które zaowocowały przyjęciem w czerwcu 2019 r przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP) prawnie wiążącej konwencji, mającej na celu położenie kresu przemocy ze względu na płeć, w tym molestowaniu seksualnemu, w świecie pracy. Konwencja zawiera wytyczne dla rządów, pracodawców i związków zawodowych, jak identyfikować i eliminować zachowania dyskryminacyjne oraz jak zajmować się dyskryminującymi skutkami nierównych stosunków władzy, które leżą u podstaw przemocy ze względu na płeć.
Działania w tym obszarze stały się jeszcze ważniejsze w czasach pandemii – kiedy praca przeniosła się do domów, które dotąd były dla kobiet najbardziej niebezpiecznymi miejscami. Wiemy, że skala przemocy w rodzinie w czasach pandemii i innych kryzysów oraz izolacji, rośnie.
Ta sytuacja stawia dodatkowe pytania o to, gdzie są granice pracy: dla kobiet, które wykonują nieodpłatną pracę wychowawczą, opiekuńczą i związaną z prowadzeniem gospodarstwa domowego, kobiet, które wykonują pracę w sektorach nieformalnych, w rolnictwie, i w końcu – pracę zdalną.
Niestety Państwa, w tym Polska, wciąż ociągają się z ratyfikacją konwencji i temu poświęcone są kolejne działania informacyjne i rzecznicze.
Pandemia
Restrykcje dotyczące poruszania się i funkcjonowania instytucji publicznych oraz pandemia COVID-19 jako taka, pogorszyła sytuację kobiet, w szczególności kobiet z niepełnosprawnościami i/w tym starszych oraz kobiet opiekujących się i mających na utrzymaniu osoby z niepełnosprawnościami (głównie dzieci i rodziców/teściów). Kobiety są „uwięzione” w domach, przemoc w sytuacjach kryzysowych narasta, część z kobiet straciła pracę zarobkową (jeśli ją miała), ograniczony jest dostęp do służb pomocowych, ochrony zdrowia i policji. Kobiety są obarczone dodatkowymi obowiązkami w zakresie usług społecznych – opiekuńczych i wychowawczych. Kobiety z niepełnosprawnościami i kobiety starsze z powodu instytucjonalizacji często żyją w domach opieki, są izolowane i ignorowane. Domy opieki, także z powodu braku odpowiedniego finansowania przez państwo, stały się w okresie pandemii, miejscami najwyższego zagrożenia śmiercią z powodu zakażenia.
Polska – najpotrzebniejsze zmiany
Przemoc wobec kobiet i dziewcząt jest jedną z najbardziej powszechnych i najtrudniejszych do wykorzenienia form łamania praw człowieka na świecie. Szacuje się, że ok. 35 proc. kobiet doświadczyło przemocy na którymś etapie swojego życia, a w niektórych grupach kobiet odsetek ten wynosi aż 80 proc. (kobiety z niepełnosprawnościami).
Z powodu polityki obecnego rządu łamane są w szczególności prawa kobiet niezamożnych, wykluczonych społecznie, pogłębiając biedę ich i ich rodzin i narażając je na poniesienie negatywnych konsekwencji zdrowotnych.
Domagamy się od Państwa, zarówno instytucji, jak i poszczególnych osób działających w „imieniu” państwa (pracujących w instytucjach i służbach), przestrzegania prawa, zobowiązań krajowych i międzynarodowych, w tym:
- powstrzymania się od łamania praw kobiet i dziewczynek: w szczególności prawa do ochrony przed przemocą, prawa do bezpieczeństwa, prawa do zdrowia, praw reprodukcyjnych;
- wzmacniania rozumienia i stosowania przepisów tzw. Konwencji Antyprzemocowej, a nie straszenia jej wypowiedzeniem;
- szeroko zakrojonych działań prawdziwie prewencyjnych – edukacji antyprzemocowej obejmującej dzieci, młodzież i dorosłych (także zawodowo zajmujących się edukacją i ochroną przed przemocą) uwzględniającej genderowe uwarunkowania przemocy; działań empowermentowych skierowanych do kobiet i dziewczynek, szczególnie z grup narażonych na dyskryminację i przemoc krzyżową (np. kobiet z niepełnosprawnościami, kobiet LBT, kobiet z doświadczeniem migracji i uchodźctwa);
- poprawy funkcjonowania systemu wsparcia dla ofiar przemocy – w szczególności zwiększenia dostępności dla kobiet z niepełnosprawnościami;
- zaprzestania szykanowania inicjatyw, organizacji i aktywistek działających na rzecz praw kobiet, pozbawiania ich środków na działania związane z przeciwdziałaniem i reagowaniem na przemoc;
- zaprzestania manipulacyjnej strategii rządu, w której są przyjmowane rozwiązania prawne rzekomo poprawiające sytuację kobiet (np. tzw. 500 plus), przy jednoczesnym niszczeniu wymiaru sprawiedliwości, zaostrzaniu prawa antyaborcyjnego, braku reakcji na łamanie prawa przez władze publiczne, braku ochrony ofiar przemocy, za to – chronieniu sprawców przemocy fizycznej i seksualnej;
- odpowiedniego finansowania narzędzi i rozwiązań, które mają chronić przed przemocą ze względu na płeć – czyli odpowiedzialnych i służących zapewnieniu bezpieczeństwa obywatelkom i obywatelom decyzji dotyczących podziału środków publicznych (np. przeznaczenia środków na walkę z przemocą, zamiast finansowania zakupu wyposażenia wojskowego i uposażenia żołnierzy i żołnierek wojska oraz obrony terytorialnej, albo ze wsparcia Kościoła katolickiego – poza tymi środkami, które dotyczyłyby działań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w służbach mundurowych i Kościele Katolickim).
Czy pozostaje nam czekać?
Dopiero 27 lat temu dzięki wysiłkom niezliczonych feministek na całym świecie, przemoc wobec kobiet została ostatecznie formalnie uznana na międzynarodowej konferencji w Wiedniu za pogwałcenie praw człowieka, a rok później Organizacja Narodów Zjednoczonych wyznaczyła pierwszą Specjalną Sprawozdawczynię ds. Przemocy wobec kobiet.
Od tego czasu w wielu miejscach na świecie zobowiązanie do prewencji i reagowania na przemoc przez państwo jest poważnie traktowane. Przyjmowane są sprzyjające życiu wolnemu od przemocy i zagrożenia przemocą, rozwiązania instytucjonalne i prawne, wdrażane są działania edukacyjne, informacyjne, świadomościowe, zmierzające do upełnomocnienia kobiet i wiele innych.
Prawo i praktyka jego stosowania nie zmieniają się same.
Apelujemy szczególnie do tych, którzy i które już teraz mają wpływ na kształt prawa i państwa, a także do tych którzy/e przejmą odpowiedzialność za to państwo, prawo i jego stosowanie (bo to się stanie, miejmy nadzieję wcześniej niż później) – fakt, że w Polsce prawa kobiet nie są wystarczająco chronione, to zaniedbanie wieloletnie.
Przestrzeganie praw człowieka w stosunku do kobiet, wymaga stworzenia odpowiedniego prawa, zagwarantowania, że będzie ono wsparte skutecznymi rozwiązaniami instytucjonalnymi i organizacyjnymi, przeznaczenie wystarczających środków finansowych, systematyczne i rzetelne działania prewencyjne, edukacyjne, informacyjne, a w końcu monitorowanie realizacji prawa. To nie dzieje się w ciągu 5 lat.
Nie musimy czekać na zmianę rządu i nowe wybory. Codziennie, każdy i każda z nas, wpływa na codzienne życie dziewczynek i kobiet – szczególnie kiedy pełni służbę, pracuje w organach ścigania, wymiarze sprawiedliwości, administracji publicznej, w systemie edukacji, w ochronie zdrowia, pomocy społecznej i wszystkich innych działach.
Każdy i każda z nas może się sprzeciwiać naciskom przełożonych i władz (np. kuratorów/ek, ministrów i in.), które wymuszają łamanie przez nas prawa i przyczynianie się do cierpienia dziewczynek i kobiet. Solidarność naszą siłą! Solidarne z naszymi siostrami z całego świata, w tym z Białorusi – niech starczy nam sił, determinacji i odwagi!
Agata Teutsch – ekspertka, superwizorka, trenerka empowermentowa i antydyskryminacyjna, koordynatorka projektu “Nie znaczy nie – przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet z niepełnosprawnościami”, wieloletnia koordynatorka Kampanii 16 Dni Akcji Przeciwko Przemocy ze względu na Płeć w Polsce, członkini zarządu fundacji Autonomia
Przy opracowaniu wykorzystałam fragmenty materiałów CWGL – 16dayscampaign.org (dostęp 21.11.2020).
Zachęcamy do zaangażowania w działania w ramach kampanii i poza nią, korzystania m.in. z materiałów edukacyjnych i informacyjnych umieszczonych na naszej stronie: www.kampania16dni.pl
